Η Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται μπροστά στο μεγαλύτερο θεσμικό εγχείρημα των τελευταίων δεκαετιών. Ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε προς διαβούλευση στους δημάρχους και τους περιφερειάρχες της χώρας το προσχέδιο του Νέου Δημοτικού Κώδικα – ένα σχέδιο που φιλοδοξεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας της Αυτοδιοίκησης και να θέσει νέα θεμέλια διακυβέρνησης.
Πρόκειται για μία σημαντική θεσμική παρέμβαση, η οποία, σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών, δεν αποτελεί απλή κωδικοποίηση, αλλά έναν «κώδικα-τομή», που επιχειρεί να ενσωματώσει, να εκσυγχρονίσει και να εξορθολογήσει περίπου 1.000 διάσπαρτες νομοθετικές ρυθμίσεις σε ένα ενιαίο σώμα. Η προσπάθεια αυτή, που αναπτύχθηκε σε έξι επιμέρους βιβλία, τα οποία καλύπτουν τη συγκρότηση, το σύστημα διακυβέρνησης, τις αρμοδιότητες, την οικονομική διοίκηση και την εποπτεία των ΟΤΑ.
Το εγχείρημα συντόνισε όλο το προηγούμενο διάστημα ο υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος, ο οποίος έχει επανειλημμένα τονίσει την ανάγκη για σαφήνεια, αποτελεσματικότητα και ενίσχυση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ο κεντρικός στόχος του νέου Κώδικα, όπως αποτυπώνεται στα αρχικά τεύχη, είναι η δημιουργία ενός λειτουργικού και κατανοητού πλαισίου. Το Τρίτο Βιβλίο, για παράδειγμα, φροντίζει για την πλήρη καταγραφή και οργάνωση των αρμοδιοτήτων, ώστε να είναι σαφές ποιες λειτουργίες ανήκουν σε κάθε βαθμό αυτοδιοίκησης. Αντίστοιχα, το Τέταρτο Βιβλίο επιχειρεί να εκσυγχρονίσει την οικονομική διοίκηση των ΟΤΑ, εισάγοντας ένα σύγχρονο πλαίσιο διαχείρισης των πόρων. Ταυτόχρονα με τις σχετικές αλλαγές, το υπουργείο στέλνει στην Αυτοδιοίκηση το μήνυμα ότι η μελλοντική χρηματοδότηση θα συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα και την υλοποίηση έργων.
Χθες, ο υπουργός Εσωτερικών παρέδωσε τα αρχικά τεύχη στην Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και στην Ένωση Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ), προκειμένου να ξεκινήσουν η μελέτη και η διατύπωση των σχετικών προτάσεων βελτιστοποίησής του. Όπως έγινε γνωστό, ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Λάζαρος Κυρίζογλου, διαβίβασε αμέσως τα κείμενα στους δημάρχους και τις Περιφερειακές Ενώσεις Δήμων (ΠΕΔ), με σκοπό τη συλλογή προτάσεων εν όψει της έκτακτης γενικής συνέλευσης της ΚΕΔΕ στις 17 Δεκεμβρίου.
Ενστάσεις
Παρά τη γενική αίσθηση ότι υπάρχει θετική αντιμετώπιση του εγχειρήματος, καθώς πρόκειται για την πλέον σοβαρή προσπάθεια κωδικοποίησης, οι αιρετοί της Αυτοδιοίκησης φαίνεται να διατυπώνουν ενστάσεις σε κρίσιμα ζητήματα. Οι αντιδράσεις εστιάζουν κυρίως σε τρεις άξονες:
1 Νέο εκλογικό σύστημα
Το σχέδιο περιλαμβάνει τις αλλαγές στον τρόπο εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών αρχών. Η πρόταση για τη διεξαγωγή των εκλογών σε έναν μόνο γύρο, με τη χρήση συστήματος συμπληρωματικής ψήφου, έχει προκαλέσει διαφωνίες. Το νέο πλαίσιο προβλέπει την παροχή απόλυτης πλειοψηφίας (τα 3/5 των εδρών) στον εκλεγμένο δήμαρχο ή περιφερειάρχη, ωστόσο εκφράζονται φόβοι για περιορισμό του πλουραλισμού.
2 Οικονομικά θέματα
Το ζήτημα της επαρκούς χρηματοδότησης βρίσκεται στην κορυφή των ενστάσεων. Οι εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης ζητούν επαρκή χρηματοδότηση και ανασχεδιασμό των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ), τονίζοντας ότι οι λειτουργικές δαπάνες έχουν αυξηθεί σημαντικά, ενώ οι ΚΑΠ παραμένουν μειωμένοι. Η διαχρονική διεκδίκηση της Αυτοδιοίκησης για οικονομική αυτοτέλεια φαίνεται να μη βρίσκει πλήρη ανταπόκριση στα έως τώρα δεδομένα, με αποτέλεσμα οι αιρετοί να ζητούν σαφείς δεσμεύσεις για την κάλυψη των αναγκών τους.
3 Αρμοδιότητες
Ενώ ο Κώδικας προβλέπει τη σαφή καταγραφή των αρμοδιοτήτων (Τρίτο Βιβλίο), η μεταφορά της αρμοδιότητας έκδοσης οικοδομικών αδειών και του ελέγχου των κατασκευών από τις Υπηρεσίες Δόμησης (Υ.ΔΟΜ.) των δήμων στο Κτηματολόγιο ή σε νέο ενιαίο φορέα έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις. Η ΚΕΔΕ έχει εκφράσει την κάθετη αντίθεσή της σε αυτήν τη μεταφορά, θεωρώντας την ως υποβάθμιση του ρόλου του δήμου στο πεδίο του ελέγχου του δομημένου περιβάλλοντος. Και αυτό παρότι οι δήμοι διατηρούν τον τοπικό πολεοδομικό σχεδιασμό.
ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ
Ο υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος, έχει τονίσει ότι τα κείμενα που παραδόθηκαν δεν αποτελούν την τελική μορφή του Νέου Δημοτικού Κώδικα. Η διαδικασία που θα ακολουθηθεί είναι καθοριστική: Η ουσιαστική διαβούλευση με τους δημάρχους, τους περιφερειάρχες και τις ενώσεις τους (ΚΕΔΕ, ΕΝΠΕ) θα διαμορφώσει τις τελικές προτάσεις της Αυτοδιοίκησης. Αφού ολοκληρωθεί ο διάλογος με τους αιρετούς, το υπουργείο Εσωτερικών θα εξετάσει τις ενστάσεις που έχουν υποβληθεί, ειδικά σε θέματα οικονομικής αυτοτέλειας, αρμοδιοτήτων και εκλογικού συστήματος.
Να σημειωθεί ότι αναμένεται να γίνουν πιθανές αλλαγές στο σχέδιο, σύμφωνα με τις προτάσεις που θα υποβληθούν και θα κριθούν εφικτές. Στη συνέχεια θα προχωρήσει η διαδικασία για την ψήφισή του στη Βουλή. Όπως επισημαίνει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών, «η τελική μορφή του Κώδικα θα αποτελέσει τον καθρέφτη της θεσμικής συνεργασίας μεταξύ της κεντρικής εξουσίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης».